ฉบับที่ 2/2557 โดยคณะกรรมการจัดการความปลอดภัยภาควิชาเคมี
สวัสดีอาจารย์และนิสิตเคมีทุกท่าน
ตามที่คณะกรรมการความปลอดภัยภาควิชาเคมี ได้แจ้งให้ทุกห้องปฏิบัติการทำแบบสำรวจห้องปฏิบัติการ (ESPReL checklist) มาระยะหนึ่งแล้วนั้น เมื่อวันพฤหัสบดีที่ 26 มิถุนายน 2557 ทางคณะทำงานของโครงการ ESPReL ได้จัดการอบรมเพื่อแนะนำวิธีการกรอกเข้าระบบ และตอบข้อซักถามในประเด็นที่สงสัย ณ ห้องเรียนรู้เคมีด้วยตนเอง ชั้น 11 ซึ่งก็ได้รับความร่วมมือจากห้องปฏิบัติการต่างๆ ส่งตัวแทนเข้าร่วมอบรมเป็นอย่างดี ทางคณะกรรมการความปลอดภัยฯ ต้องขอขอบคุณในความร่วมมือของทุกๆท่านมา ณ ที่นี้ด้วย หากห้องปฏิบัติการใดยังไม่ได้ทำหรือยังทำไม่เสร็จขอให้เร่งมือด้วยเพราะคณะวิทยาศาสตร์ตั้งเป้าว่าเราจะทำให้ได้ 100% เพื่อเป็นการกระตุ้นเตือนให้ท่านรีบทำ เราจะรับบริการกำจัด waste ผ่านระบบ wastetrack เฉพาะห้องปฏิบัติการที่ทำ checklist มาแล้วอย่างน้อย 1 ครั้งในรอบปีที่ผ่านมา (โปรดแสดงหลักฐานเมื่อตอนนำใบแจ้งรายการ waste มาส่ง)
จากจดหมายข่าวฉบับที่ผ่านมา (ฉบับที่ 1/2557) ทางคณะกรรมการความปลอดภัยฯ ได้แจ้งให้ทราบถึงอุบัติเหตุซึ่งเกิดจากการจัดเก็บน้ำแข็งแห้งไว้ในกระติกที่ปิดฝาเกลียว แล้วทิ้งไว้ในตู้เย็นแม้ว่าจะปิดไว้อย่างหลวมๆ แต่เมื่อน้ำแข็งแห็งระเหิดจนเกิดความดันภายใน ทำให้ฝาเกลียวปีนเกลียวจนเปิดไม่ออก แต่ปรากฏว่าเมื่อวันที่ 16 มิถุนายน ที่ผ่านมาก็ยังเกิดเหตุการณ์ทำนองเดียวกันนี้ซ้ำขึ้นมาอีก โดยในครั้งนี้ฝากระติกน้ำแข็งถึงกับระเบิดออกมาจนแตกขณะที่ยังอยู่ในตู้ freezer แต่ว่ายังเคราะห์ดีที่ไม่มีผู้ใดได้รับบาดเจ็บ ดังนั้นจึงขอแจ้งให้ทราบโดยทั่วกันว่าการเก็บน้ำแข็งแห้งใส่กระติกห้ามใช้กระติกแบบฝาเกลียว ควรใช้แบบฝาแปะเหมือนกระติกน้ำแข็งทั่วไป หรือใช้ฝาแบบที่ระบายความดันได้ หรือใช้กระดาษหนังสือพิมพ์อุดไว้หลวมๆ
สภาพของกระติกน้ำแข็งแบบฝาเกลียวที่ใช้บรรจุน้ำแข็งแห้ง แล้วเกิดการระเบิดออกครั้งล่าสุด
เรื่องต่อไปที่ทางคณะกรรมการความปลอดภัยฯ ต้องการนำมาเล่าสู่กันฟังเพื่อเป็นอุทาหรณ์ คือ เมื่อวันที่ 17 มิถุนายน ที่ผ่านมา เกิดอุบัติเหตุการระเบิดของสารเคมี ณ ห้องปฏิบัติการภาควิชาเคมี มหาวิทยาลัยมินเนสโซตา (University of Minnesota) ประเทศสหรัฐอเมริกา โดยเกิดจากการใช้สารเคมี trimethylsilyl azide (TMSN3) ซึ่ง TMSN3 เป็นสารเคมีที่ว่องไวต่อปฏิกิริยาใช้กันทั่วไปในห้องปฏิบัติการเคมีสังเคราะห์ แต่ไม่ระเบิดด้วยตัวมันเอง หากแต่ว่าทำปฏิกิริยากับความชื้นจะผลิตแก๊ส hydrazoic acid (HN3) ซึ่งเป็นพิษและว่องไวต่อการระเบิด โดยเฉพาะเมื่อทำปฏิกิริยากับโลหะก็จะเกิดปฏิกิริยาคายความร้อนและระเบิดอย่างรุนแรง โดยเหตุระเบิดครั้งนี้ทำให้ผู้ทดลองถูกไฟลวกและถูกเศษแก้วซึ่งเกิดจากการระเบิดบาด โดยคาดว่าอุบัติเหตุน่าจะเกิดจากการผู้ทำการทดลองทำปฏิกิริยาเคมีในปริมาณมาก (large scale) และก็มิได้ศึกษาความเป็นอันตรายของสารเคมีที่ใช้อย่างถี่ถ้วน
สภาพตู้ดูดควันที่เกิดอุบัติเหตุระเบิด ณ ภาควิชาเคมี มหาวิทยาลัยมินเนสโซตา USA
ดังนั้นในอนาคต หากนิสิตต้องทำการทดลองโดยใช้สารเคมีที่ตนเองยังไม่คุ้นเคย หรือเป็นปฏิกิริยาชนิด large scale นิสิตต้องศึกษารายละเอียดและความเป็นอันตรายของสารเคมีเหล่านั้นอย่างถี่ถ้วน เพื่อมิให้เกิดเหตุการณ์ที่ไม่คาดฝันเหล่านี้ขึ้น
คณะกรรมการจัดการความปลอดภัย
กันยายน 2557